2) بهداشت مواد غذايي

3) سموم و مواد گندزدا

4) مبارزه با حشرات و جوندگان

5) اجرا و پايش برنامه حذف جوش شيرين

6) ارزشيابي و نظارت بر وضعيت بهداشت محيط مراكز آموزش عالي و واحد هاي تابعه

7) ارزشيابي و نظارت بر وضعيت بهداشت محيط پايانه هاي مسافربري 

8) ارزشيابي و نظارت بر وضعيت بهداشت محيط كشتارگاهها

10) ارزشيابي و نظارت بر وضعيت بهداشت محيط بيمارستانها

11) ارزشيابي و نظارت بر بهداشت محيط استخرهاي شنا

12) ارزشيابي و نظارت بر بهداشت محيط مدارس

13) ارزشيابي و نظارت بر بهداشت محيط مساجد

14) ارزشيابي و نظارت بر بهداشت محيط اماكن پذيرايي بين راهي

15) نظارت و كنترل مراكز كاربرد پرتوهاي يونساز در پزشكي

16) طرح روستاي سالم

17) آموزشگاه اصناف

18) اجراي برنامه يدسنجي

19)رسيدگي به شكايات

20) برنامه مبارزه با استعمال دخانيات

21) برنامه كاهش اثرات بلاياي طبيعي

22) نظارت بر وضعيت حمل و دفع صحيح زباله در مناطق روستايي و جلب مشاركتهاي مردمي

23 ) نظارت بر وضعيت حمل و دفع صحيح زباله در مناطق شهري

24) اجراي طرح تشديد بهداشت محيط

25) بهداشت هوا

26) انجام برنامه هاي آموزشي

27)اجراي ستاد فوريت هاي  بهداشت محيط

28) ارزشيابي و نظارت بر مراكز بهداشتي درماني شهري و روستايي

29) همكاري برون بخشي در بهبود كيفيت نان در اداره غله و كميسيون تشخيص و تعزيرات آردو نان

بازديد بهداشتي اماكن عمومي و مراكز تهيه، توزيع و فروش مواد غذايي:

بازرسان بهداشت محيط در مراكز بهداشتي درماني و پايگاههاي بهداشتي بطور مستقل و يا با همكاري بهورز در خانه هاي بهداشت با تنظيم فرمهاي آيين نامه مربوطه ومطابق قانوني به نام (اصلاحيه ماده13) نسبت به بازديد از اماكن و مراكز مرتبط اقدام مي‌نمايند. در اين بازديدها در صورت وجود نقص بسته به ميزان نواقص معلت 15 الي 60 روزه جهت رفع نواقص به آنها داده مي‌شود. بعد از سپري شدن مهلت مقرر، بازديد مجدد صورت گرفته و در صورت عدم رفع نواقص بازرس كتباً پيشنهاد تعطيلي محل كسب مورد نظر را نوشته و با موافقت مسئول مركز بهداشتي درماني، اخطاريه تعطيلي 24 يا 48 ساعته را به متصدي متخلف تحويل مي‌دهد. بعد از اتمام مهلت مقرر ، محل كسب مورد نظر با حضور نماينده انتظامي و با تنظيم صورت جلسه لاك و مهر مي‌شود. بازگشايي محل كسب تعطيل شده بعد از درخواست كتبي متصدي براي رفع نواقص و موافقت رئيس مركز با تنظيم صورت جلسه صورت مي‌گيرد. متصدي در حين بهسازي، حق ارائه خدمت و عرضه مواد غذايي به مشتري را ندارد. شروع فعاليت مجدد متصدي منوط به تاييد بازرس بهداشت محيط و صدور مجوز بهره برداري كتبي از مركز مربوطه مي‌باشد.

بهداشت محيط مدارس:

بازرسان بهداشت محيط در مراكز بهداشتي درماني و پايگاههاي بهداشتي و بهورزان در خانه هاي بهداشت، مطابق آيين نامه بهداشت مدارس، نسبت به بازديدهاي دوره‌اي از مدارس تحت پوشش اقدام و با تنظيم فرم هاي مربوطه، وضعيت عوامل بهداشت محيطي از قبيل: سرويس هاي بهداشتي، آبخوري ها، بوفه، دفع فاضلاب و دفع زباله را كنترل مي‌كنند. در صورت وجود نواقص، آنها را كتباً به مدير مدرسه ابلاغ و جهت حصول نتيجه تا رفع نواقص پيگيري را ادامه مي‌دهند. در صورت عدم رفع نواقص مراتب كتباً به مركز بهداشتي درماني و در نهايت به مركز بهداشت شهرستان اعلام مي‌گردد.

مركز بهداشت شهرستان، مطابق اصول هماهنگي‌هاي بين بخشي، اداره آموزش و پرورش را در جريان مشكلات بهداشتي مدارس قرار مي‌دهد تا اقدامات لازم را انجام دهند.

بهسازي و احداث توالت هاي بهداشتي:

بعد از ابلاغ اعتبار عمليات بهداشت محيط روستا به مركز بهداشت شهرستان ها به منظور بهسازي و يا احداث توالتهاي بهداشتي براي خانواده‌هاي واجد شرايط، مطابق حداقل ضوابط بهداشتي، واحد بهداشت محيط مركز بهداشت شهرستان با توجه به سقف اعتبار تخصيصي، نسبت به برآورد و خريد مصالح مورد نياز و ارسال آنها به خانه‌هاي بهداشت مربوطه اقدام مي‌نمايد. بهورز خانه هاي بهداشت با همكاري كاردان بهداشت محيط و يا كاردان رابط، با تشكيل جلسه با حضور اعضاي شوراي اسلامي روستا طي صورتجلسه‌اي ، اهداف برنامه را به آنها يادآوري نموده و نسبت به آموزش اهالي روستا قبل از اجراي طرح اقدام مي‌نمايند. بهورز خانه هاي بهداشت و كاردان بهداشت محيط و يا كاردان رابط نسبت به تحويل مصالح به خانوارها با اخذ رسيد مبادرت نموده و پيگيري هاي لازم را تا اتمام بهسازي توالتها ادامه داده و آمار پيشرفت فيزيكي برنامه را به مركز بهداشتي درماني ارسال مي‌نمايند. آمار  مربوط بعد از بررسي و تاييد توسط مركز ياد شده به مركز بهداشت شهرستان ارسال مي‌گردد. مركز بهداشت شهرستان بعد از بررسي و تاييد ميزان پيشرفت فيزيكي برنامه نسبت به گزارش آن به مركز بهداشت استان اقدام مي‌نمايد. بعضي مواقع بهسازي و احداث توالت هاي بهداشتي در روستاهاي تحت پوشش با ترغيب بهورز و جلب مشاركت مردمي انجام مي‌يابد.

جمع آوري و دفع  بهداشتي زباله:

بعد از ابلاغ اعتبار عمليات بهداشت محيط روستا به مركز بهداشت شهرستان  به منظور جمع آوري و دفع بهداشتي زباله، واحد بهداشت محيط مركز بهداشت شهرستان با توجه به سقف اعتبار تخصيصي، نسبت به برآورد خريد مصالح مورد نياز برنامه و ارسال آنها به خانه هاي بهداشت اقدام مي‌نمايند. بهورز خانه بهداشت با همكاري كاردان بهداشت محيط و يا كاردان رابط، جلسه اي با حضور اعضاي شوراي روستا تشكيل و اهداف برنامه را به آنها يادآوري و نسبت به آموزش اهالي روستا قبل از اجراي طرح اقدام مي‌نمايند. بعد از مشخص شدن و بلامانع بودن محل دفن زباله، در مورد مزبور با استفاده از بيل مكانيكي نسبت به حفر كانال اقدام مي‌گردد. با انتخاب پاكبان، ايشان موظف مي‌شود كه در زمانهاي مشخصي، زباله هاي خانوارهاي روستايي را جمع‌آوري و در محل دفع نهايي با ريختن خاك دفن نمايد. بهورز نسبت به ارسال آمار پيشرفت فيزيكي برنامه به مركز بهداشتي درماني روستايي اقدام و آمار مزبور بعد از بررسي و تاييد توسط مركز ياد شده به مركز بهداشت شهرستان ارسال مي‌گردد. مركز بهداشت شهرستان، بعد از بررسي و تاييد ميزان پيشرفت فيزيكي برنامه نسبت به گزارش آن به مركز بهداشت استان اقدام مي‌نمايد. بعضي مواقع طرح جمع آوري و دفع بهداشتي زباله درروستاهاي تحت پوشش با ترغيب بهورز و مشاركت مردمي نيز انجام مي‌يابد.

جمع آوري و دفع بهداشتي فضولات حيواني:

بهورز خانه بهداشت با همكاري كاردان بهداشت محيط و يا كاردان رابط جلسه اي با حضور اعضاي شوراي روستا تشكيل و اهداف برنامه را به آنها يادآوري و نسبت به آگاه سازي اهالي روستا قبل از اجراي طرح اقدام مي‌نمايد. بعداز مشخص شدن و بلامانع بودن محل دفع فضولات حيواني، خانوارها موظف مي‌گردند فضولات و تپاله هاي حيواني را به محل تعيين شده انتقال و از ريختن فضولات حيواني به معابر عمومي خودداري نمايند. بهورز نسبت به ارسال آمار پيشرفت فيزيكي برنامه به مركز بهداشتي درماني روستايي اقدام و آمار مزبور بعد از بررسي و تاييد توسط مركز يادشده به مركز  بهداشت شهرستان ارسال مي‌گردد. مركز بهداشت شهرستان بعد از بررسي و تاييد ميزان پيشرفت فيزيكي برنامه نسبت به گزارش آن به مركز بهداشت استان اقدام مي‌نمايد.

بهسازي منابع آب آشاميدني:

كاردان يا كارشناس بهداشت محيط به اتفاق يهورز با بررسي و مطالعه وضعيت آب چشمه و موقعيت محل، جلسه‌اي با اعضاي شوراي روستا تشكيل و اهداف برنامه را به آنها يادآوري مي‌نمايد. بعد از جلب رضايت و همياري  شوراي اسلامي روستا و اهالي، نسبت به يهسازي چشمه اقدام مي‌گردد. بهورز نسبت به ارسال آمار پيشرفت برنامهبه مركز بهداشتي درماني روستايي اقدام و آمار مزبور بعد از بررسي و تاييد توسط مركز يادشده به مركز بهداشت شهرستان ارسال مي‌گردد. واحد بهداشت محيط مركز بهداشت شهرستان نيز، ميزان پيشرفت فيزيكي برنامه را به مركز بهداشت استان ارسال مي‌نمايد.

حذف جوش شيرين از پخت نان هاي سنتي:

بازرسان  بهداشت محيط شهرستان ها طبق برنامه زمانبندي ارائه شده از طرف بهداشت استان پس از مراجعه به نانوايي هاي تحت پوشش از نان هاي پخته شده در نانوايي ها،نمونه هاي لازم را برداشته و به آزمايشگاه مواد غذايي اداره نظارت بر مواد غذايي تحويل مي‌دهند. در صورت مثبت بودن جواب آزمايش، متصدي متخلفي كه از جوش شيرين در پخت نان استفاده نموده است جهت اقدامات قانوني به مراجع قانوني ( تعزيرات آرد و نان مستقر در فرمانداري) معرفي و نتايج آزمايشات و اقدامات انجام شده مطابق فرم مربوطه به مركز بهداشت شهرستان ومطابق فرم مربوطه ديگري به صورت ماهانه ( تا بيستم هر ماه به صورت تلفني و تا پايان ماه بعد به صورت كتبي) به مركز بهداشت استان گزارش مي‌شود.

كنترل استفاده از نمك يد دار در اماكن عمومي و مراكز تهيه، توزيع و فروش مواد غذايي:

بهورز و بازرسان بهداشت محيط شهرستان ها طبق برنامه زمانبندي ماهانه، ضمن مراجعه به بيمارستان ها، رستوران ها؛ اغذيه فروشي ها، سربازخانه ها، كارگاه ها يا كارخانه ها، مهدهاي كودك و مدارس در تمام مقاطع، نمك مورد استفاده آنها را در محل بوسيله كيت يد سنج از نظر وجود يد بررسي و نتايچ آزمايش را در فرم مربوطه ثبت مي‌نمايند. اطلاعات پس از جمع بندي در مركز بهداشت شهرستان بصورت سه ماهه به مركز بهداشت استان ارسال مي‌گردد. در مواردي كه نمك مورد آزمايش فاقد يد باشد؛ ارائه آموزش جهت استفاده از نمك هاي يد دار استاندارد ضروري است.

كنترل عرضه نمك يددار در مراكز تهيه، توزيع و فروش مواد غذايي:

بازرسان بهداشت محيط شهرستان ها طبق برنامه زمانبندي ماهانه ، ضمن مراجعه به مراكز تهيه ،توزيع و فروش مواد غذايي، از انواع مارك هاي موجود نمك يددار به طور تصادفي نمونه برداري و به آزمايشگاه مواد غذايي اداره نظارت بر مواد غذايي تحويل مي‌دهند. پس از اعلام جواب آزمايش توسط آزمايشگاه نتايج به صورت سه ماهه در ستاد بهداشت شهرستان جمع بندي و طبق فرم مربوطه گزارش وضعيت نمك يددار به مركز بهداشت استان گزارش مي‌گردد. كارخانجات توليد كننده نمونه هايي كه فاقد يد باشند، توسط مركز بهداشت استان و از طريق" دفتر بهبود تغذيه جامعه" معاونت سلامت پيگيري مي‌گردند.

كنترل تحويل شير سالم به دانش آموزان:

بازرسان بهداشت محيط شهرستان ها، ضمن بازديد محموله شيرهاي توزيعي در مدارس در صورت مشاهده شيرهاي تاريخ گذشته يا فاسد، محموله هاي مورد نظر را با تنظيم صوتجلسه، وقيف مي‌نمايند. در مواردي كه بازرس بهداشت محيط از محموله نمونه برداري نمايد، توزيع يا عدم توزيع شير در مدارس منوط به اعلام جواب آزمايشگاه مواد غذايي مي‌باشد. در صورتي كه جواب آزمايشگاه مواد غذايي آلوده بودن نمونه را تاييد نمايد،  محموله شير پس از تنظيم صورتجلسه در حضور نمايندگان آموزش و پرورش،جهاد كشاورزي و شبكه بهداشت و درمان به كارخانه توليد كننده عودت داده مي‌شود. گزارش اقدامات به صورت سه ماهه در مركز بهداشت شهرستان تنظيم و به مركز بهداشت استان ارسال مي‌شود.

كنترل عرضه مواد غذايي سالم در مراكز تهيه، توزيع و فروش مواد غذايي:

بازرسان بهداشت محيط شهرستان ها مطابق شرح وظايف استاندارد خود در زمينه كنترل بهداشت مواد غذايي در برخورد با مواد غذايي فاسد، تاريخ گذشته و مواد غذايي غير مجاز (اعلام شده از طرف مركز سلامت محيط و كار و اداره كل نظارت ر مواد غذايي) پس از تنظيم صورتجلسات استاندارد، اقدام به توقيف و جمع آوري مواد غذايي موصوف نموده و موارد كشف شده را طبق فرم استاندارد به مركز بهداشت شهرستان گزارش مي‌نمايد. موارد كشف شده پس از جمع بندي گزارش كليه مراكز در مركز بهداشت شهرستان، بصورت سه ماهه مطابق همان فرم به مركز بهداشت استان گزارش مي‌گردد. در صورت برخورد با موارد مشكوك اقدام به نمونه برداري و ارسال به آزماشگاه مواد غذايي مي‌شود. بعد از اعلام نتيجه از آزمايشگاه در صورت مثبت بودن آلودگي، اقدام قانوني لازم صورت مي‌گيرد.

مبارزه با حشرات و جوندگان موذي:

جهت كنترل بعضي از بيماريها در محيط ( بيمارستان، مراكز بهداشتي درماني، غسالخانه ها و...) با استفاده از گندزداها و يا سموم مجاز اماكن مربوطه گندزدايي يا سمپاشي مي‌شوند. براي اين منظور كادر مجرب بهداشت محيط با استفاده از مواد و تجهيزات موجود مطابق استاندارهاي مصوب نسبت به انجام عمليات سمپاشي و گندزدايي اقدام مي كنند. شرح عمليات در فرم مخصوص صورتجلسه مي‌گردد.

كنترل سلامت آب شرب:

بازرسان بهداشت محيط شهرستان ها و كادر رابط خانه هاي بداشت طبق استاندارد هاي ارائه شده از طرف مركز بهداشت استان (ازنظر تعداد نمونه و روش نمونه برداري) پس از مراجعه به محل مورد نظر از شبكه هاي آبرساني شهري و روستايي نمونه هايي لازم را برداشته و به آزمايشگاه آب و فاضلاب شهرستان مربوطه تحويل مي‌دهند. آزمايشگاه آب بعد از انجام آزمايش، جواب نمونه ها از طريق كادر بهداشت محيط و كادر رابط به خانه بداشت و يا مركز بهداشتي درماني شهري و پايگاه بهداشتي مربوطه ارجاع مي‌دهند. در صورت وجودآلودگي در نمونه آب برداشت شده، مراتب به ستاد بهداشت محيط شهرستان مربوطه سريعاً اعلام و ستاد بهداشت محيط نيز مراتب را به ستاد بهداشت محيط استان و متوليان آب شرب (شركت هاي آب و فاضلاب شهري يا روستايي) اعلام مي‌نمايند. ضمناً كليه فعاليت هاي پيشگفت به انضمام تست كلر باقيمانده آب شرب طي فرمهاي مخصوص به ستاد بهداشت محيط استان به صورت ماهانه و فصلي و سالانه فرستاده مي‌شوند.

سالم سازي سبزيجات (سبزيجاتي كه بصورت خام مصرف مي‌شوند.)

سالم سازي سبزيجات شامل موارد زير مي‌باشند:

1- پاكسازي         2- انگل زدايي        3- گندزدايي و ميكروب كشي      4- شستشو

1- پاكسازي: ابتدا سبزيجات را بخوبي پاك كرده، شستشو مي‌دهيم تا مواد زائد،گل و لاي آن برطرف گردد.

2- انگل زدايي: سبزيجات پاكسازي شده را در يك ظرف 5 ليتري آب ريخته به ازاء هر ليتر آب 3 تا 5 قطره مايع ظرفشويي معمولي به آن اضافه كرده و قدري بهم مي زنيم تا تمام سبزي داخل كف آب قرار گيرد. مدت 5 دقيقه سبزي را داخل كفاب نگه داشته و سپس سبزي را به آرامي با دست از كفاب جدا نموده، داخل سبد سبزي شوي ريخته و مجدداً با آب سالم شستشو مي‌دهيم تا تخم انگل ها جدا گردند و كفاب مذكور را در فاضلاب تخليه مي‌نماييم.

3- گندزدايي و ميكروب كشي: يك گرم يا نصف قاشق پودر پركلرين 70 درصد را در ظرف پنج ليتري آب ريخته كاملاً حل كنيد تا مجلول ضد عفوني كننده بدست آيد. سپس سبزي انگل زدايي شده را براي مدت پنج دقيقه در محلول ضد عفوني كننده مذكور قرار داده تا ميكروبهاي آن از بين برود.

4- شستشو: سبزي ضدعفوني شده را مجدداً با آب سالم بشوييد تا كلر باقيمانده از آن جدا شده و سپس مصرف نمائيد.

انتظارات سيستم بهداشتي از پزشكان شاغل در مراكز بهداشتي در رابطه با برنامه هاي بهداشت محيط و حرفه اي:

1- آشنايي با قوانين موضوعه و نحوه اجرا جهت برنامه ريزي و نظارت بر فعاليتهاي بهداشتي

2- ايجاد هماهنگي بين بخشي بين ارگانهاي دولتي و محلي (پايگاه، شوراي اسلامي)

3- همكاري با كاركنان در زمينه آموزش به كسبه و مردم

4- آشنايي با شرح وظايف كاركنان دراين زمينه

5- كنترل و نظارت بر تهيه آمارها و شاخص هاي بهداشتي توسط كاركنان و شناسايي مشكلات بهداشتي منطقه ضمن ارائه راهكارهايي جهت حل مشكلات

6- بازديد تصادفي از اماكن عمومي، مراكز تهيه و توزيع فروش مواد غذايي، كارگاه ها و... (به منظور ارزيابي عملكرد كاركنان)

7- برگزاري كلاسهاي آموزشي ماهيانه براي كاركنان و انتقال اطلاعات جديد به آنها

8- بررسي مشكلات و موانع موجود در پيشرفت فعاليتهاي بهسازي اماكن و ارائه راهكارهاي مناسب

9- بررسي وضعيت كلرزني، كلرسنجي آب منطقه تحت پوشش.

10- بررسي انجام آزمايش ميكروبي و شيميايي از منابع و شبكه هاي آبرساني

11- پيگيري و تامين وسايل آزمايشگاه آب (درصورت وجود آزمايشگاه هاي مجهز)

12-نظارت بر اجراي طرح بقاء در روستاها

13- مشاركت در فعاليتهاي آموزش سلامت شغلي

14- هماهنگي با متمكنين و شوراي روستا بمنظور حفاظت از حريم هاي منابع آب آشاميدني.

15- برگزاري جلسات بين بخشي با حضور بخشداري، آموزش و پرورش، نيروي انتظامي، شوراي اسلامي، جهاد كشاورزي بمنظور بهسازي مناطق روستايي و ارائه راهكار مناسب

16- شركت در جلسات شوراي بهداشتي بخش و روستا و توجيه مسائل بهداشتي و ارائه راهكارهاي مناسب

17- انعكاس و پيگيري مشكلات بهداشت محيط روستا به مركز بهداشت شهرستان جهت طرح در شوراي بهداشتي شهرستان

18- حمايت از طرح هاي جمع آوري زباله و تشويق بخش خصوصي جهت اجراي طرح

19- بررسي شاخص هاي بهداشت محيط و مداخله موثر در ارتقاء وضعيت موجود.

20- حمايت از پرسنل در برخورد قانوني با متخلفين بهداشت محيط كه سلامت عمومي جامعه را تهديد مي كنند. ( با هماهنگي مركز بهداشت شهرستان)

21- جلب مشاركتهاي مردمي در امر بهسازي محيط روستا

22- شركت در جلسات مدارس با مديران، معلمان و كاكنان بمنظور افزايش هماهنگي بين بخش

23- بررسي شاخص هاي بهداشت محيط مدارس و مداخله جهت ارتقاء شاخص ها.

24- پيگيري انعكاس مشكلات بهداشت مدارس به اموزش و پرورش (از طريق مركز بهداشت شهرستان)