۲) بهداشت مواد غذایی

۳) سموم و مواد گندزدا

۴) مبارزه با حشرات و جوندگان

۵) اجرا و پایش برنامه حذف جوش شیرین

۶) ارزشیابی و نظارت بر وضعیت بهداشت محیط مراکز آموزش عالی و واحد های تابعه

۷) ارزشیابی و نظارت بر وضعیت بهداشت محیط پایانه های مسافربري 

۸) ارزشیابی و نظارت بر وضعیت بهداشت محیط کشتارگاهها

۱۰) ارزشیابی و نظارت بر وضعیت بهداشت محیط بیمارستانها

۱۱) ارزشیابی و نظارت بر بهداشت محیط استخرهای شنا

۱۲) ارزشیابی و نظارت بر بهداشت محیط مدارس

۱۳) ارزشیابی و نظارت بر بهداشت محیط مساجد

۱۴) ارزشیابی و نظارت بر بهداشت محیط اماکن پذیرایی بين راهي

۱۵) نظارت و کنترل مراکز کاربرد پرتوهای یونساز در پزشکی

۱۶) طرح روستای سالم

۱۷) آموزشگاه اصناف

۱۸) اجرای برنامه یدسنجی

۱۹)رسیدگی به شکایات

۲۰) برنامه مبارزه با استعمال دخانیات

۲۱) برنامه کاهش اثرات بلایای طبیعی

۲۲) نظارت بر وضعیت حمل و دفع صحیح زباله در مناطق روستایی و جلب مشارکتهای مردمی

۲۳ ) نظارت بر وضعیت حمل و دفع صحیح زباله در مناطق شهری

۲۴) اجرای طرح تشدید بهداشت محیط

۲۵) بهداشت هوا

۲۶) انجام برنامه های آموزشی

۲۷)اجرای ستاد فوریت های  بهداشت محیط

۲۸) ارزشیابی و نظارت بر مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایي

۲۹) همکاری برون بخشی در بهبود کیفیت نان در اداره غله و کمیسیون تشخيص و تعزيرات آردو نان

بازدید بهداشتی اماکن عمومی و مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایي:

بازرسان بهداشت محیط در مراکز بهداشتی درمانی و پایگاههای بهداشتی بطور مستقل و يا با همکاري بهورز در خانه هاي بهداشت با تنظيم فرمهاي آيين نامه مربوطه ومطابق قانوني به نام (اصلاحيه ماده۱۳) نسبت به بازديد از اماکن و مراکز مرتبط اقدام مي‌نمايند. در اين بازديدها در صورت وجود نقص بسته به ميزان نواقص معلت ۱۵ الي ۶۰ روزه جهت رفع نواقص به آنها داده مي‌شود. بعد از سپري شدن مهلت مقرر، بازديد مجدد صورت گرفته و در صورت عدم رفع نواقص بازرس کتباً پيشنهاد تعطيلي محل کسب مورد نظر را نوشته و با موافقت مسئول مركز بهداشتي درماني، اخطاريه تعطيلي ۲۴ يا ۴۸ ساعته را به متصدي متخلف تحويل مي‌دهد. بعد از اتمام مهلت مقرر ، محل كسب مورد نظر با حضور نماينده انتظامي و با تنظيم صورت جلسه لاك و مهر مي‌شود. بازگشايي محل كسب تعطيل شده بعد از درخواست كتبي متصدي براي رفع نواقص و موافقت رئيس مركز با تنظيم صورت جلسه صورت مي‌گيرد. متصدي در حين بهسازي، حق ارائه خدمت و عرضه مواد غذايي به مشتري را ندارد. شروع فعاليت مجدد متصدي منوط به تاييد بازرس بهداشت محيط و صدور مجوز بهره برداري كتبي از مركز مربوطه مي‌باشد.

بهداشت محیط مدارس:

بازرسان بهداشت محیط در مراکز بهداشتی درمانی و پایگاههای بهداشتی و بهورزان در خانه هاي بهداشت، مطابق آيين نامه بهداشت مدارس، نسبت به بازديدهاي دوره‌اي از مدارس تحت پوشش اقدام و با تنظيم فرم هاي مربوطه، وضعيت عوامل بهداشت محيطي از قبيل: سرويس هاي بهداشتي، آبخوري ها، بوفه، دفع فاضلاب و دفع زباله را کنترل مي‌کنند. در صورت وجود نواقص، آنها را کتباً به مدير مدرسه ابلاغ و جهت حصول نتيجه تا رفع نواقص پيگيري را ادامه مي‌دهند. در صورت عدم رفع نواقص مراتب کتباً به مرکز بهداشتي درماني و در نهايت به مركز بهداشت شهرستان اعلام مي‌گردد.

مرکز بهداشت شهرستان، مطابق اصول هماهنگی‌های بین بخشی، اداره آموزش و پرورش را در جریان مشکلات بهداشتی مدارس قرار مي‌دهد تا اقدامات لازم را انجام دهند.

بهسازی و احداث توالت های بهداشتی:

بعد از ابلاغ اعتبار عملیات بهداشت محیط روستا به مرکز بهداشت شهرستان ها به منظور بهسازی و یا احداث توالتهای بهداشتی براي خانواده‌هاي واجد شرايط، مطابق حداقل ضوابط بهداشتي، واحد بهداشت محيط مرکز بهداشت شهرستان با توجه به سقف اعتبار تخصيصي، نسبت به برآورد و خريد مصالح مورد نياز و ارسال آنها به خانه‌هاي بهداشت مربوطه اقدام مي‌نمايد. بهورز خانه هاي بهداشت با همکاري کاردان بهداشت محيط و يا کاردان رابط، با تشکيل جلسه با حضور اعضاي شوراي اسلامي روستا طي صورتجلسه‌اي ، اهداف برنامه را به آنها يادآوري نموده و نسبت به آموزش اهالي روستا قبل از اجراي طرح اقدام مي‌نمايند. بهورز خانه هاي بهداشت و كاردان بهداشت محيط و يا كاردان رابط نسبت به تحويل مصالح به خانوارها با اخذ رسيد مبادرت نموده و پيگيري هاي لازم را تا اتمام بهسازي توالتها ادامه داده و آمار پيشرفت فيزيكي برنامه را به مركز بهداشتي درماني ارسال مي‌نمايند. آمار  مربوط بعد از بررسي و تاييد توسط مركز ياد شده به مركز بهداشت شهرستان ارسال مي‌گردد. مركز بهداشت شهرستان بعد از بررسي و تاييد ميزان پيشرفت فيزيكي برنامه نسبت به گزارش آن به مركز بهداشت استان اقدام مي‌نمايد. بعضي مواقع بهسازي و احداث توالت هاي بهداشتي در روستاهاي تحت پوشش با ترغيب بهورز و جلب مشاركت مردمي انجام مي‌يابد.

جمع آوری و دفع  بهداشتی زباله:

بعد از ابلاغ اعتبار عملیات بهداشت محیط روستا به مرکز بهداشت شهرستان  به منظور جمع آوری و دفع بهداشتی زباله، واحد بهداشت محیط مرکز بهداشت شهرستان با توجه به سقف اعتبار تخصیصي، نسبت به برآورد خريد مصالح مورد نياز برنامه و ارسال آنها به خانه هاي بهداشت اقدام مي‌نمايند. بهورز خانه بهداشت با همکاري کاردان بهداشت محيط و يا کاردان رابط، جلسه اي با حضور اعضاي شوراي روستا تشکيل و اهداف برنامه را به آنها يادآوري و نسبت به آموزش اهالي روستا قبل از اجراي طرح اقدام مي‌نمايند. بعد از مشخص شدن و بلامانع بودن محل دفن زباله، در مورد مزبور با استفاده از بيل مكانيكي نسبت به حفر كانال اقدام مي‌گردد. با انتخاب پاكبان، ايشان موظف مي‌شود كه در زمانهاي مشخصي، زباله هاي خانوارهاي روستايي را جمع‌آوري و در محل دفع نهايي با ريختن خاك دفن نمايد. بهورز نسبت به ارسال آمار پيشرفت فيزيكي برنامه به مركز بهداشتي درماني روستايي اقدام و آمار مزبور بعد از بررسي و تاييد توسط مركز ياد شده به مركز بهداشت شهرستان ارسال مي‌گردد. مركز بهداشت شهرستان، بعد از بررسي و تاييد ميزان پيشرفت فيزيكي برنامه نسبت به گزارش آن به مركز بهداشت استان اقدام مي‌نمايد. بعضي مواقع طرح جمع آوري و دفع بهداشتي زباله درروستاهاي تحت پوشش با ترغيب بهورز و مشاركت مردمي نيز انجام مي‌يابد.

جمع آوری و دفع بهداشتی فضولات حیوانی:

بهورز خانه بهداشت با همکاری کاردان بهداشت محیط و یا کاردان رابط جلسه ای با حضور اعضای شورای روستا تشکيل و اهداف برنامه را به آنها يادآوري و نسبت به آگاه سازي اهالي روستا قبل از اجراي طرح اقدام مي‌نمايد. بعداز مشخص شدن و بلامانع بودن محل دفع فضولات حيواني، خانوارها موظف مي‌گردند فضولات و تپاله هاي حيواني را به محل تعيين شده انتقال و از ريختن فضولات حيواني به معابر عمومي خودداري نمايند. بهورز نسبت به ارسال آمار پيشرفت فيزيکي برنامه به مرکز بهداشتي درماني روستايي اقدام و آمار مزبور بعد از بررسي و تاييد توسط مركز يادشده به مركز  بهداشت شهرستان ارسال مي‌گردد. مركز بهداشت شهرستان بعد از بررسي و تاييد ميزان پيشرفت فيزيكي برنامه نسبت به گزارش آن به مركز بهداشت استان اقدام مي‌نمايد.

بهسازی منابع آب آشامیدنی:

کاردان یا کارشناس بهداشت محیط به اتفاق یهورز با بررسی و مطالعه وضعیت آب چشمه و موقعیت محل، جلسه‌اي با اعضاي شوراي روستا تشکيل و اهداف برنامه را به آنها يادآوري مي‌نمايد. بعد از جلب رضايت و همياري  شوراي اسلامي روستا و اهالي، نسبت به يهسازي چشمه اقدام مي‌گردد. بهورز نسبت به ارسال آمار پيشرفت برنامهبه مرکز بهداشتي درماني روستايي اقدام و آمار مزبور بعد از بررسي و تاييد توسط مرکز يادشده به مرکز بهداشت شهرستان ارسال مي‌گردد. واحد بهداشت محيط مركز بهداشت شهرستان نيز، ميزان پيشرفت فيزيكي برنامه را به مركز بهداشت استان ارسال مي‌نمايد.

حذف جوش شیرین از پخت نان های سنتی:

بازرسان  بهداشت محیط شهرستان ها طبق برنامه زمانبندی ارائه شده از طرف بهداشت استان پس از مراجعه به نانوایی های تحت پوشش از نان های پخته شده در نانوايي ها،نمونه هاي لازم را برداشته و به آزمايشگاه مواد غذايي اداره نظارت بر مواد غذايي تحويل مي‌دهند. در صورت مثبت بودن جواب آزمايش، متصدي متخلفي که از جوش شيرين در پخت نان استفاده نموده است جهت اقدامات قانوني به مراجع قانوني ( تعزيرات آرد و نان مستقر در فرمانداري) معرفي و نتايج آزمايشات و اقدامات انجام شده مطابق فرم مربوطه به مرکز بهداشت شهرستان ومطابق فرم مربوطه ديگري به صورت ماهانه ( تا بيستم هر ماه به صورت تلفني و تا پايان ماه بعد به صورت کتبي) به مرکز بهداشت استان گزارش مي‌شود.

کنترل استفاده از نمک ید دار در اماکن عمومی و مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی:

بهورز و بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها طبق برنامه زمانبندی ماهانه، ضمن مراجعه به بیمارستان ها، رستوران ها؛ اغذیه فروشی ها، سربازخانه ها، کارگاه ها یا کارخانه ها، مهدهاي کودک و مدارس در تمام مقاطع، نمک مورد استفاده آنها را در محل بوسيله کيت يد سنج از نظر وجود يد بررسي و نتايچ آزمايش را در فرم مربوطه ثبت مي‌نمايند. اطلاعات پس از جمع بندي در مركز بهداشت شهرستان بصورت سه ماهه به مركز بهداشت استان ارسال مي‌گردد. در مواردي كه نمك مورد آزمايش فاقد يد باشد؛ ارائه آموزش جهت استفاده از نمك هاي يد دار استاندارد ضروري است.

کنترل عرضه نمک یددار در مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی:

بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها طبق برنامه زمانبندی ماهانه ، ضمن مراجعه به مراکز تهیه ،توزیع و فروش مواد غذایی، از انواع مارک هاي موجود نمک يددار به طور تصادفي نمونه برداري و به آزمايشگاه مواد غذايي اداره نظارت بر مواد غذايي تحويل مي‌دهند. پس از اعلام جواب آزمايش توسط آزمايشگاه نتايج به صورت سه ماهه در ستاد بهداشت شهرستان جمع بندي و طبق فرم مربوطه گزارش وضعيت نمک يددار به مرکز بهداشت استان گزارش مي‌گردد. کارخانجات توليد كننده نمونه هايي كه فاقد يد باشند، توسط مركز بهداشت استان و از طريق" دفتر بهبود تغذيه جامعه" معاونت سلامت پيگيري مي‌گردند.

کنترل تحویل شیر سالم به دانش آموزان:

بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها، ضمن بازدید محموله شیرهای توزیعی در مدارس در صورت مشاهده شيرهاي تاريخ گذشته يا فاسد، محموله هاي مورد نظر را با تنظيم صوتجلسه، وقيف مي‌نمايند. در مواردي که بازرس بهداشت محيط از محموله نمونه برداري نمايد، توزيع يا عدم توزيع شير در مدارس منوط به اعلام جواب آزمايشگاه مواد غذايي مي‌باشد. در صورتي که جواب آزمايشگاه مواد غذايي آلوده بودن نمونه را تاييد نمايد،  محموله شير پس از تنظيم صورتجلسه در حضور نمايندگان آموزش و پرورش،جهاد کشاورزي و شبکه بهداشت و درمان به کارخانه توليد کننده عودت داده مي‌شود. گزارش اقدامات به صورت سه ماهه در مركز بهداشت شهرستان تنظيم و به مركز بهداشت استان ارسال مي‌شود.

کنترل عرضه مواد غذایی سالم در مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی:

بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها مطابق شرح وظایف استاندارد خود در زمینه کنترل بهداشت مواد غذایی در برخورد با مواد غذایي فاسد، تاريخ گذشته و مواد غذايي غير مجاز (اعلام شده از طرف مرکز سلامت محيط و کار و اداره کل نظارت ر مواد غذايي) پس از تنظيم صورتجلسات استاندارد، اقدام به توقيف و جمع آوري مواد غذايي موصوف نموده و موارد کشف شده را طبق فرم استاندارد به مرکز بهداشت شهرستان گزارش مي‌نمايد. موارد كشف شده پس از جمع بندي گزارش كليه مراكز در مركز بهداشت شهرستان، بصورت سه ماهه مطابق همان فرم به مركز بهداشت استان گزارش مي‌گردد. در صورت برخورد با موارد مشكوك اقدام به نمونه برداري و ارسال به آزماشگاه مواد غذايي مي‌شود. بعد از اعلام نتيجه از آزمايشگاه در صورت مثبت بودن آلودگي، اقدام قانوني لازم صورت مي‌گيرد.

مبارزه با حشرات و جوندگان موذی:

جهت کنترل بعضی از بیماریها در محیط ( بیمارستان، مراکز بهداشتی درماني، غسالخانه ها و...) با استفاده از گندزداها و يا سموم مجاز اماکن مربوطه گندزدايي يا سمپاشي مي‌شوند. براي اين منظور کادر مجرب بهداشت محيط با استفاده از مواد و تجهيزات موجود مطابق استاندارهاي مصوب نسبت به انجام عمليات سمپاشي و گندزدايي اقدام مي کنند. شرح عمليات در فرم مخصوص صورتجلسه مي‌گردد.

کنترل سلامت آب شرب:

بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها و کادر رابط خانه های بداشت طبق استاندارد های ارائه شده از طرف مرکز بهداشت استان (ازنظر تعداد نمونه و روش نمونه برداری) پس از مراجعه به محل مورد نظر از شبکه های آبرسانی شهري و روستايي نمونه هايي لازم را برداشته و به آزمايشگاه آب و فاضلاب شهرستان مربوطه تحويل مي‌دهند. آزمايشگاه آب بعد از انجام آزمايش، جواب نمونه ها از طريق کادر بهداشت محيط و کادر رابط به خانه بداشت و يا مرکز بهداشتي درماني شهري و پايگاه بهداشتي مربوطه ارجاع مي‌دهند. در صورت وجودآلودگي در نمونه آب برداشت شده، مراتب به ستاد بهداشت محيط شهرستان مربوطه سريعاً اعلام و ستاد بهداشت محيط نيز مراتب را به ستاد بهداشت محيط استان و متوليان آب شرب (شركت هاي آب و فاضلاب شهري يا روستايي) اعلام مي‌نمايند. ضمناً كليه فعاليت هاي پيشگفت به انضمام تست كلر باقيمانده آب شرب طي فرمهاي مخصوص به ستاد بهداشت محيط استان به صورت ماهانه و فصلي و سالانه فرستاده مي‌شوند.

سالم سازی سبزیجات (سبزیجاتی که بصورت خام مصرف می‌شوند.)

سالم سازی سبزیجات شامل موارد زیر می‌باشند:

۱- پاکسازی         ۲- انگل زدایی        ۳- گندزدایی و میکروب کشي      ۴- شستشو

۱- پاکسازی: ابتدا سبزیجات را بخوبی پاک کرده، شستشو می‌دهیم تا مواد زائد،گل و لای آن برطرف گردد.

۲- انگل زدایی: سبزیجات پاکسازی شده را در یک ظرف ۵ لیتري آب ريخته به ازاء هر ليتر آب ۳ تا ۵ قطره مايع ظرفشويي معمولي به آن اضافه کرده و قدري بهم مي زنيم تا تمام سبزي داخل کف آب قرار گيرد. مدت ۵ دقيقه سبزي را داخل کفاب نگه داشته و سپس سبزي را به آرامي با دست از کفاب جدا نموده، داخل سبد سبزي شوي ريخته و مجدداً با آب سالم شستشو مي‌دهيم تا تخم انگل ها جدا گردند و كفاب مذكور را در فاضلاب تخليه مي‌نماييم.

۳- گندزدایی و میکروب کشی: یک گرم یا نصف قاشق پودر پرکلرين ۷۰ درصد را در ظرف پنج ليتري آب ريخته کاملاً حل کنيد تا مجلول ضد عفوني كننده بدست آيد. سپس سبزي انگل زدايي شده را براي مدت پنج دقيقه در محلول ضد عفوني كننده مذكور قرار داده تا ميكروبهاي آن از بين برود.

۴- شستشو: سبزی ضدعفونی شده را مجدداً با آب سالم بشویید تا کلر باقیمانده از آن جدا شده و سپس مصرف نمائید.

انتظارات سیستم بهداشتی از پزشکان شاغل در مراکز بهداشتی در رابطه با برنامه های بهداشت محیط و حرفه ای:

۱- آشنایی با قوانین موضوعه و نحوه اجرا جهت برنامه ریزی و نظارت بر فعالیتهاي بهداشتي

۲- ایجاد هماهنگی بین بخشی بین ارگانهای دولتي و محلي (پايگاه، شوراي اسلامي)

۳- همکاری با کارکنان در زمینه آموزش به کسبه و مردم

۴- آشنایی با شرح وظایف کارکنان دراین زمینه

۵- کنترل و نظارت بر تهیه آمارها و شاخص های بهداشتی توسط کارکنان و شناسایی مشکلات بهداشتی منطقه ضمن ارائه راهکارهايي جهت حل مشکلات

۶- بازدید تصادفی از اماکن عمومی، مراکز تهیه و توزیع فروش مواد غذایي، کارگاه ها و... (به منظور ارزيابي عملکرد کارکنان)

۷- برگزاری کلاسهای آموزشی ماهیانه برای کارکنان و انتقال اطلاعات جدید به آنها

۸- بررسی مشکلات و موانع موجود در پیشرفت فعالیتهای بهسازی اماکن و ارائه راهکارهای مناسب

۹- بررسی وضعیت کلرزنی، کلرسنجی آب منطقه تحت پوشش.

۱۰- بررسی انجام آزمایش میکروبی و شیمیايي از منابع و شبکه هاي آبرساني

۱۱- پیگیری و تامین وسایل آزمایشگاه آب (درصورت وجود آزمايشگاه هاي مجهز)

۱۲-نظارت بر اجرای طرح بقاء در روستاها

۱۳- مشارکت در فعالیتهای آموزش سلامت شغلی

۱۴- هماهنگی با متمکنین و شورای روستا بمنظور حفاظت از حریم های منابع آب آشامیدني.

۱۵- برگزاری جلسات بین بخشی با حضور بخشداری، آموزش و پرورش، نیروی انتظامي، شوراي اسلامي، جهاد کشاورزي بمنظور بهسازي مناطق روستايي و ارائه راهکار مناسب

۱۶- شرکت در جلسات شورای بهداشتی بخش و روستا و توجیه مسائل بهداشتی و ارائه راهکارهای مناسب

۱۷- انعکاس و پیگیری مشکلات بهداشت محیط روستا به مرکز بهداشت شهرستان جهت طرح در شورای بهداشتی شهرستان

۱۸- حمایت از طرح های جمع آوری زباله و تشویق بخش خصوصی جهت اجرای طرح

۱۹- بررسی شاخص های بهداشت محیط و مداخله موثر در ارتقاء وضعیت موجود.

۲۰- حمایت از پرسنل در برخورد قانونی با متخلفین بهداشت محیط که سلامت عمومی جامعه را تهدید مي کنند. ( با هماهنگي مرکز بهداشت شهرستان)

۲۱- جلب مشارکتهای مردمی در امر بهسازی محیط روستا

۲۲- شرکت در جلسات مدارس با مدیران، معلمان و کاکنان بمنظور افزایش هماهنگی بین بخش

۲۳- بررسی شاخص های بهداشت محیط مدارس و مداخله جهت ارتقاء شاخص ها.

۲۴- پیگیری انعکاس مشکلات بهداشت مدارس به اموزش و پرورش (از طریق مرکز بهداشت شهرستان)